eXe Learning Programı ile Bir SCORM İçerik Paketinin Hazırlanması: Genel Bilgiler- Bölüm 1

eXe, öğretmenlere ve akademik personele, HTML, XHTML(EXtensible Hypertext Markup Language) ya da daha karmaşık web-yayınlama uygulamalarında yetkin olmalarına gerek kalmadan, web tabanlı öğrenme ve öğretme araçlarının tasarımı, geliştirilmesi ve yayınlanmasında yardımcı olmak amacıyla geliştirilmiş açık kodlu bir editördür. Yani bir e-öğrenme aracı değildir. Amacı öğretmenlerin ve akademik personelin öğretici yayınlarını web’e sunmalarında kolaylık sağlamaktır (Önal vd. 2006).

eXe Learning oldukça kullanışlı bir XHTML editörüdür. İnternetten ücretsiz olarak temin edilebilir. Windows, Linux ve Mac OS altında çalışabilen sürümleri vardır. Firefox tabanlı çalışmaktadır. Bu editör ile istendiğinde bir web sitesi veya LMS ortamında çalıştırılabilir SCORM paketi, IMS (Instructional Management System) içerik paketi ya da bir iPOD’da çalışabilen bir materyal kolaylıkla hazırlanabilir. Hazırlamak istediğiniz içeriğe resimler, flash videolar, tablolar gibi ders içeriğini zenginleştirebilecek pek çok aktif nesne yerleştirilebilir. Editörün çalışma mantığı kolayca kavranabilir ve içerik hazırlamak isteyen bir eğitimci için zorluk teşkil etmez, kullanımı kolaydır, kullanıcı ara yüzü bunu kolaylaştıracak şekilde tasarlanmıştır. eXe Learning’in tüm bu hizmetleri iDevice denen kullanışlı aygıtları aracılığıyla sunar. Şimdi bu aygıtları ve eXe’nin özelliklerini kısaca inceleyelim.

eXe Learning
Windows üzerinde kurulum işlemi tamamlandıktan sonra, eXe programı çalıştırıldığında kullanıcı Şekil 1 deki gibi bir arayüz sayfası ile karşılaşır. Sayfanın üst kısımda bir menü çubuğu bulunmaktadır. Program ile ilgili ayarlamalar buradan yapılır. eXe’nin arayüzü iki ana bölüme ayrılmıştır. Sağdaki büyük pencere, tasarım esnasında materyallerin yerleştirildiği ve işlendiği çalışma alanıdır. İki alt bölümden oluşur. Bunlar materyalin hazırlandığı Authoring bölümü ve doküman özelliklerinin ayarlandığı Properties penceresidir. Sol tarafında ise yine iki bölüme ayrılmış bir side bar bulunmaktadır. Bu side barın üst kısmında tasarlanan içeriğin krokisi bulunur. Eklenen her yeni sayfanın adı ve bağlı olduğu sayfalar burada hiyerarşik bir düzende gösterilir. Alttaki kısımda ise içerik hazırlanırken kullanılan araçlar bulunmaktadır.


Üst kısımdaki menü çubuğu dört menüden oluşmaktadır. Bunlar File, Tools, Styles ve Help’tir. File menüsünden yeni bir dosya açma, kayıtlı dosyaları açma ve kaydetme, işlemleri yapılır. File menüsündeki en önemli özellik export özelliğidir. Buradan hazırlanan içerik başta IMS ve SCORM 1.2 olmak üzere pek çok formatta yayınlanabilir. File menüsü ve bileşenleri Şekil 2.a’da görülmektedir. File menüsünün hemen sağında Tools bulunmaktadır. Buradan iDevice Editor yardımıyla kullanıcı kendi ihtiyaçlarına uygun aygıtlar oluşturabilir. Preferences seçeneğinden programla ilgili dil ayarlamalarını yapabilir. Şekil 2.b’de Tools menüsü ve bileşenleri görülmektedir. Styles menüsü ise (Şekil 2.c) kullanıcıya oluşturduğu eğitim dokümanları için yedi farklı tema seçeneği sunar. Help menüsünden (Şekil 2.d) ise online yardım alınabilir ayrıca programın manuel ve tutorial kısımlarından programla ilgili bilgi alabilir. Help menüsü için henüz Türkçe destek bulunmamaktadır.



Side barı oluşturan iki kısımdan ilki üstte bulunan Outline bölümüdür (Şekil 3). Bu kısımda içeriği oluşturan sayfalar, başlıklar halinde hiyerarşik bir sırada dizilirler. Hazırlanan içeriğe yeni sayfa eklenebilir, istenmeyen sayfalar silinebilir ve sayfa isimlerinde değişiklik yapılabilir. Alt kısımda bulunan ok işaretleri ile sayfaların yerleri ve bağlı oldukları hiyerarşik yapı değiştirilebilir.



Outline penceresinin hemen altında on sekiz adet standart aygıttan oluşan iDevice bölümü bulunmaktadır(Şekil 4.). Bu aygıtlar içerik tasarımını kolaylaştıran, çeşitli formatlarda hizmet veren minik editörlerdir.

eXe ile bir sayfa hazırlanırken iDevices aygıtlarından yararlanılır. Listedeki herhangi bir aygıtı kullanmak için o aygıt üzerine bir defa tıklanması yeterlidir. Aygıta tıklandıktan sonra Authoring penceresindeki sayfada o aygıta ait minik bir editör belirir. Seçilen aygıtın türüne göre editör özellikleri değişiklik gösterse de genel görünümleri benzerdir. Bir sayfa üstüne birden çok aygıt yüklenebilir. Farklı türden aygıtlarla tasarlanan içerikler tek bir sayfaya eklenebilir ve bu uygulamalar sorunsuz çalışır. Ancak, sayfaya başına düşen iDevice sayısı arttıkça sayfanın yüklenmesi zorlaşır. Sayfa hazırlanırken bu durum da hesaba katılmalıdır. eXe’nin etkin olarak kullanılabilmesi için bu aygıtların çalışma mantığı iyi kavranmalıdır. Şimdi bu aygıtlardan kısaca söz edelim.

Yazının Devamı Bölüm 2 ==>

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Turgut ARSLAN
Açık Kaynak Kodlu LMS Programlarının Yerel Ağ Üzerinde Uygulanması, Seminer, Danışman: Doç.Dr. Seyfettin Dalgıç
Trakya Üniversitesi 2010
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Bu yazıdaki kaynaklar:

Önal, A., Kaya, A. ve Draman, S.E., 2006, Açık Kaynak Kodlu Çevrimiçi Eğitim Yazılımları. Akademik Bilişim 2006 BilgiTek IV 9-11 Şubat 2006. Pamukkale Üniversitesi, Denizli.
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Paylaşılabilir İçerik Nesne Referans Modeli (Shareable Content Object Reference Model – SCORM)

SCORM standardı, Amerikan ordusunun personeline eğitim vermek onları farklı branşlarda da etkin kılmak için yeni eğitim yöntemleri üzerinde çalışmasıyla başladı. Bu amaçla hizmet içi eğitim çalışmaları başlatıldı. Askeri personelin içinde bulunduğu şartlar gereği bu eğitim ihtiyacı yüz yüze karşılanamayacağından uzaktan eğitim çalışmalarının başlatılmasına karar verildi. Bu karardan sonra ihale yoluyla uzaktan eğitim içerikleri geliştirilmeye başlandığında; her firmanın ayrı içerikler geliştirdiği ve bunların hepsinin ancak firmanın geliştirdiği Öğrenme Yönetim Sisteminde (ÖYS) çalıştığı görülmüştür. Bu durumun içinden çıkılması zor bir ÖYS kargaşası yaratması nedeniyle zamanın Savunma Bakanı ABD Başkanının da katıldığı bir konferans düzenleyerek, ilgili tüm kurum, üniversite ve firmaları bir araya getirmiştir. Bu konferans sonunda ÖYS'lerine asgari müştereklerde birleşecek bir standart getirme kararı alınmıştır. Bu karar sonucunda toplanan ADL inisiyatifi ile bir çalışma grubu kurulmuş ve geliştirilen standartlara paylaşılabilmesi ve referans oluşturması maksadı da dikkate alınarak paylaşılabilir içerik nesneleri referans modeline SCORM adı verilmiştir (http://tr.wikipedia.org).

1997 yılında Amerika Savunma Bakanlığı tarafından kurulan ADL organizasyonuna, federal ve özel kurumlara önderlik etmesi ve eğitim ihtiyaçlarına destek olması amacıyla kullanılacak teknoloji tabanlı eğitime yönelik standartlar geliştirmesi görevleri verilmiş ve ilk geliştirme laboratuarları da bizzat savunma bakanlığı tarafından kurulmuştur. Daha sonra bu organizasyona, İngiltere ve Kanada basta olmak üzere pek çok uluslar arası organizasyonla birlikte üniversiteler de akademik olarak destek vermeye başlamıştır.

Bu çalışmaların sonucu olarak 2000 yılının ocak ayında ilk SCORM sürümü olan SCORM 1.0 piyasaya sürülmüştür. Daha sonra bunu 1.1 ve 1.2 sürümleri izlemiştir. En sonunda Ocak 2004 yılında isimlendirmede ufak bir değişiklikle SCORM 2004 piyasaya sürülmüştür.

Halen SCORM 2004 V.3 sürümü bulunan bir içerik yönetimi standardıdır. SCORM standartları içeriğin öğretilebilir özellikleri ile değil, yayımı ile ilgilenmektedir. SCORM standartları; e-öğrenme içeriklerinin birlikte çalışılabilirlik, yeniden kullanılabilirlik, yönetilebilirlik, ulaşılabilirlik, devamlılık, ölçeklenebilirlik, sıralama ve dolaşım özellikleri üzerine getirilen standartlardan oluşmaktadır. SCORM, içeriklerin çalışması için bir iskelet oluşturur. Bu içerikte aşağıdaki tanımlar bulunur:

1. Kalıcılık (Durability):İçerik, maliyetini karşılayabilmesi için tutarlı olduğu sürece kalıcı olmalıdır.
2. Taşınabilirlik (Portability):İçerik bir sistemden başka bir SCORM destekli sisteme taşınabilmelidir.
3. Tekrar Kullanılabilirlik (Reusablity):İçerik tekrar tekrar kullanılabilir olmalıdır. Modüller farklı şekillerde düzenlenebilir olmalıdır.
4. Çok yüzlülük (Interoperablity):İçerik bir sistemden başka bir sisteme taşındığında da çalışıyor olmalı.
5. Erişilebilirlik (Accessiblity):İçerik, içerik kütüphanesinden erişilebilir olmalıdır. Bu da belirli metadataların içerik paketine eklenme zorunluluğunu getirir.
SCORM ders içeriğinin yayınlanması, öğrenim sürecinin takibi, içerikte kullanılan ders materyallerinin ne sıra ile verileceğini belirler, öğrenci hakkında rapor tutar.

SCORM paketi halinde hazırlanmış bir ders içeriği SCORM kullanan her platformda aynı şekilde çalışır ve aynı sonuçları verir. Ders içeriğini paylaşılabilir, taşınabilir ve tekrar kullanılabilir kılar. SCORM kullanılarak yapılmış ders içerikleri tek bir havuzda toplanabilir, sınıflandırılabilir ve isteyen herkes bu veri havuzundan yararlanabilir. SCORM üç bileşenden oluşmaktadır. Bu bileşenler SCORM olarak paketlenmiş ders içeriğinin bu standardı kullanabilen tüm platformlarda kullanılabilmesini sağlar. Bu bileşenler sırasıyla;
a)İçerik Paketleme Modeli (Content Aggregation Model).
b) Sıralama ve Dolaşım (Sequencing and Navigation).
c) Çalışma Zamanı Ortamı (Run-Time Environment)’dır.
Şimdi bunları kısaca açıklayalım.

a) İçerik Paketleme Modeli
Ders içeriğinin uygun şekilde paketlenmesi ve Farklı LMS platformlarında herhangi bir düzenleme gerektirmeden çalışabilmesini sağlar. İçeriğin LMS’e nasıl aktarılması gerektiğini belirler.

b) Sıralama ve Dolaşım
Ders içeriğinin organizasyonunu sağlar. İçeriğin ne sıra ile verileceğini belirler. Böylelikle bir aktivite ağacı oluşturur. İçeriğin takibi bu ağacın yapısına göre olur.

c) Çalışma Zamanı Ortamı
LMS’in paylaşılabilir bir içerik nesnesini nasıl çalıştıracağını ve çalıştırırken nasıl iletişim kuracağını tanımlar. LMS’in bir içerik nesnesi içerisinde gezinirken kullanıcının neler yaptığını izleyebilmesi için, içerik nesnesinin LMS’e bir dizi rapor göndermesi gerekir. Yani, içerik nesnesi ile LMS arasında çift yönlü bir iletişim söz konusudur. Bu iletişim SCORM API (Application Programming Interface) ile sağlanır(Bayram vd., 2009).

SCORM standardına göre hazırlanmış bir ders içeriği tüm bu özellikleri içinde barındırır. SCORM paketi haline getirilen ders içeriği başka LMS programlarında da kullanılabilir, bir veri havuzunda depolanabilir ve gerektiği zaman tekrar tekrar kullanılabilir. Ders içeriğinin tasarlanması uzun ve zahmetli bir iştir. Ders materyalinin seçimi ve sunulabilir hale getirilmesi, konuların veriliş sırası, sınavların uygulanması ve başarı düzeyinin ölçülmesi eğitimcinin ana problemidir. Tasarlanan içerik, sanal ortamda ve bir SCORM ders olarak sunulmak istendiğinde içeriğin buna uygun bir formatta hazırlanması sorunu ortaya çıkar. Bu sorunun üstesinden gelmek ve eğitimcinin üzerindeki yükü hafifletmek amacıyla çeşitli SCORM editör programları yazılmıştır. Bu editörlerden birini kullanan eğitimcinin yapması gereken tek şey, topladığı ders materyalini editörü kullanarak ders sunumuna uygun şekilde biçimlendirmektir. Ders tasarlandıktan sonra tek bir tuşa basılarak içerik SCORM paketi haline getirilir. Bu paket artık ortamdan bağımsız bir yapıya sahip olduğundan SCORM destekleyen herhangi bir LMS programında başarıyla çalıştırılabilir, istenilen yerde depolanarak bir içerik havuzu ya da ambarı oluşturulabilir ve bu içerik ambarındaki paketler tekrar tekrar kullanılabilir. En önemlisi başkaları ile paylaşılabilir. Piyasada bu işi yapan pek çok SCORM editörü bulunmaktadır. eXeLearning, ADOBE CAPTIVATE, RELOAD, Deltalearn, bunlardan bazılarıdır. Bir sonraki bölümde ücretsiz bir SCORM editörü olan eXe Learning ile bir içerik paketinin hazırlanması üzerinde durulacaktır.

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Turgut ARSLAN
Açık Kaynak Kodlu LMS Programlarının Yerel Ağ Üzerinde Uygulanması, Seminer, Danışman: Doç.Dr. Seyfettin Dalgıç
Trakya Üniversitesi 2010
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Bu yazıdaki kaynaklar:

Bayram, F., İbili, E., Hakkari, F., Kantar, M. ve Doğan, M., 2009, E-Üniversite: SCORM Uyumlu Modüler Öğrenim Yönetim Sistemlerinin Yükseköğretimde Kullanımı. Akademik Bilişim’09 -XI. Akademik Bilişim Konferansı Bildirileri, 11-13 Şubat 2009 Harran Üniversitesi, Şanlıurfa.

http://tr.wikipedia.org

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------