LMS Nedir? CMS Nedir?

3.2 LMS ve CMS Kavramları

LMS yazılımlarının birer içerik yönetim sistemi oldukları belirtilmişti. Bundan dolayı LMS ve CMS kullanımı her bakımdan birbirine benzemektedir. İdeal bir LMS programı, CMS yazılımlarının tüm özelliklerini taşır. 

Modülerdir; yani sisteme yeni bir özellik eklerken tüm tasarımı ya da tüm yazılımı değiştirmeniz gerekmez. İlgili eklentiye ait modülün sisteme dahil edilmesi yeterlidir. Bu işlem LMS’in yönetim panelinden rahatlıkla gerçekleştirilebilir. Tüm yazılım bir paket halindedir. Aynı şekilde eklentileri de paketler halindedir. Diğer bir deyişle, bir yapbozun parçalarını birleştirir gibi tüm sistem baştan aşağı amaca uygun olarak yapılandırılır.

Rol tabanlıdır; kullanıcılar üstlendikleri görevlere göre yetkilendirilebilirler. Site yöneticisi, geliştirici, eğitmen, öğrenci, öğrenci işleri sorumlusu, konuk kullanıcı gibi çeşitli rollerde kullanıcı profilleri yaptıkları işlerin gerektirdiği yetkilerle yetkilendirilebilirler. Bu sayede sistemin çalışma bütünlüğü ve güvenliği sağlanmış olur.

Üyelik sistemi vardır. Siteyi ziyaret edenler site yönetiminin belirleyeceği kurallar dahilinde sisteme üye olabilirler. Kendi üye kontrol panellerinden profillerini düzenleyebilirler. Ayrıca site yönetiminin kendilerine tanıdıkları yetkiler çerçevesinde sistem üzerinden kendi içeriklerini yayınlayabilirler. LMS yazılımları bu özelliği, siteye öğrenci veya eğitmen kaydı alırken kullanırlar. Dokeos üye kayıt sayfası Şekil 3.1’de gösterilmiştir.

Şekil 3.1. Dokeos sisteminde üye kayıt formu.

İçerikler kategoriler halinde yayınlanabilir. Sitede yayınlanan içeriklerin belirli bir düzen içinde olabilmesi ve özellikle kullanıcıların(ziyaretçilerin) sistemden verimli bir şekilde faydalanabilmeleri için kategorize edilmesi şarttır. Sistem içinde bir konu açılmadan önce mutlaka kategorisinin belirlenmesi gerekir. LMS programları da aynı şekilde sistemi kullanan eğitmenler, açtıkları dersleri kategorize edebilirler. Şekil 3.2’de Esnek Nesne Yönelimli Dinamik Öğrenme Ortamı (Modular Object Oriented Dynamic Learning Environment-MOODLE) sisteminde bir dersin kategorize edilmesi verilmiştir.

Şekil 3.2. MOODLE sisteminde bir dersin kategorize edilmesi.

Açık Kaynak Kodlu CMS yazılımlarının çok geniş bir geliştirici kitlesi vardır. Bu da yazılımı kullanan kişilere pek çok alternatif eklenti ve seçenek sunar. Eğer kullanıcı yeterli bilgiye sahipse kendisi de sistem üzerinde çalışabilen eklentiler üretebilir ve bu yazılımları ücretsiz olarak yayınlayabilir. Aynı durum Açık Kaynak Kodlu LMS yazılımları için de geçerlidir.

İçerik geliştirmek için yazılım bilgisine gerek yoktur. Tüm CMS yazılımları kullanıcılarına kolayca ve tek satır kod yazmadan içerik hazırlama ve yayınlama olanağı sunarlar. Bu sayede temel bilgisayar bilgisine sahip olan her üye sistemi kullanabilir ve kendi içeriğini yayınlayabilir. Bunun için sistemin kullanıcılara sunduğu web editörleri yeterlidir. Joomla’da içerik ekleme sayfası Şekil 3.3’de gösterilmiştir.

Şekil 3.3. Joomla içerik yönetim sayfası

CMS yazılımlarının kurulumları çok basittir ve kullanıcı birkaç dakika içinde tüm sistemi kendi başına kurabilir. Bu tip yazılımlarının çoğunun kurulumu benzer şekilde yapılır. Programın sitesinden kurulum paketi indirilir ve bu paket sunucu üzerinde yayınının yapılacağı klasöre kopyalanır. Tarayıcıya paketin kopyalandığı sunucu klasörünün adresi yazıldığında kurulum ekranı görüntülenir. İlgili yönergeler takip edilerek kurulum tamamlanır. Şekil 3.4’de Joomla kurulum sayfası verilmiştir. Ayrıca Şekil 3.5’de ise Claroline kurulum sayfası gösterilmiştir.

Şekil 3.4. Joomla Kurulum sayfası.

Şekil 3.5. Claroline kurulum sayfası.

Piyasada pek çok içerik yönetim yazılımı bulunmaktadır. Bunlardan Joomla, WordPress, PHP-Nuke, MyBB ve Drupal en çok tercih edilen yazılımlardır. CMS’lerin çoğu ücretsiz açık kaynak kodlu yazılımlardır. Bedava dağıtılan CMS’lerden bazıları eklenti paketleri için ücret talep edebilirler. Bunlar haricinde lisanslı yazılımlar da mevcuttur. PHPCow, VBullettin ve Vivvo bunlardan birkaçıdır. 

LMS yazılımları CMS’lerin eğitim vermek için özelleştirilmiş halidir. Bu sistemler sadece web sayfa içeriklerini yayınlamanın ötesinde işlevlere sahip yazılımlardır. Sisteme üye olan eğitmen ve öğrencilerin site içi faaliyetlerinin ayrıntılı istatistikleri tutulmaktadır. Sistem bünyesinde etkileşimli ders içerikleri ve sınavlar 

geliştirilebilir. Bu içerikler ayrıca sonradan tekrar kullanılmak üzere eğitim paketleri haline getirilebilir. Günümüzde bu içerik paketleri farklı LMS yazılımlarında da kullanılabilecek formda standartlaştırılmıştır. Bu standartlardan tezin beşinci bölümünde bahsedilecektir.

Bir Öğrenme Yönetim Sistemi kurulurken ilk olarak site yönetiminin yetkilendirilmeleri yapılır. Sistemde çalışacak olan kişilere görevlerine uygun erişim ve yönetim yetkileri verilir. Burada yapılan işlem bir okula müdür, öğretmen, teknisyen, memur, hizmetli gibi görevlilerin atanmasına benzetilebilir. Bu aşamadan sonra sistemde açılacak olan derslerin kategorize edilmesi, bu derslerle ilgili materyallerin toplanıp eğitim içerikleri haline getirilmesi, ders programlarının hazırlanması ve öğrenci kayıtlarının kabulü gibi işlemler yapılır.

Öğrenme Yönetim Sistemleri eğitmenlere, ders açmak ve içerik geliştirmek için pek çok farklı seçenek sunarlar. Bu sistemlerde içerik geliştirmek çok kolaydır. Konuların akışı sitemin sunduğu hizmet çerçevesinde belirli şartlara bağlanabileceği gibi(öğrencinin bir konuyu bitirmeden diğerine geçememesi, her konu için zaman kısıtlamalarının yapılması, mini testler uygulanması gibi), sade web sayfaları biçiminde de verilebilir. Bu işlem için sistemin sunduğu web editöründen faydalanılabilinir. Şekil 3.6’da MOODLE ders içeriği düzenleme sayfası görülmektedir.

Şekil 3.6. MOODLE ders içerik düzenleme sayfasından bir ayrıntı.

Bu sistemlerde eğitmenler, ders hazırlarken yazılımın sunduğu ders üretme olanaklarının yanında, daha önceden üretilmiş olan hazır içerik paketlerini de siteme dahil edip zamandan kazanabilirler. Eğer eğitimci kendi içerik paketlerini oluşturmak isterse, bu iş için özel olarak üretilmiş editör yazılımlarından faydalanabilir. Xerte, ScenariChain, eXelearning gibi ücretsiz ve açık kaynak kodlu editörlerden ya da Captivate, ActivePresenter, Camtasia gibi lisanslı yazılımları kullanarak kendi içerik paketlerini üretebilirler. İçeriğin standart olarak paketlenmiş olması onu tekrar tekrar kullanılabilmesini ve ilgili standardı destekleyen diğer platformlara da entegre edilebilmesini sağlar. Şekil 3.7’de eXelearning editör sayfası verilmiştir.

Şekil 3.7. eXelearning editör sayfasında içerik hazırlanması.

Eğitim veren bütün sistemlerin vazgeçilmezi sınavlardır. LMS programları eğitimcilere kolayca sınav hazırlama olanağı sunacak şekilde tasarlanmışlardır. Genelde sistemin kurulumunda standart olarak gelen sınav modülleri bu iş için yeterli olmaktadır. Ayrıca geliştirici kitlesi tarafından hazırlanmış çeşitli sınav modülleri de sisteme eklenebilir. LMS’lerin modüler yapısı sayesinde bu tip işlemler kolayca yapılır. Sınav sonuçları ve diğer istatistikler(öğrencinin derse devamı, başarı durumu, vs.) sistem tarafından ayrıntılı olarak tutulur ve istenildiği zaman bu veriler sayısal ya da görsel olarak görüntülenir. Öğrencilere çeşitli projeler, ödevler verilebilir. Tüm bu fonksiyonlar sistem tarafından otomatik olarak kontrol edilir. LMS yazılımları kursiyerlerden ders ücreti alınabilmesine imkan tanır. Genelde bu işlem ders tanımlanırken yapılır. Açılan bir derse kayıt olabilmeleri için öğrencilerden ödeme yapmaları talep edilebilir. Sistem kullanıcıyı kayıt esnasında bir ödeme sayfasına yönlendirir. Buradaki modül üzerinden yönergeler takip edilerek, çoğunlukla sanal pos üzerinden ödeme yapılır ve kullanıcı bir kursiyer olarak derse katılır. İyi tasarlanmış bir LMS yazılımı uzaktan eğitim vermek ve bu işten para kazanmak isteyen bir kişi ya da kurum için gerekli olan tüm özellikleri fazlasıyla içermektedir.

Turgut ARSLAN
Uzaktan Eğitim ve Öğrenme Yönetim Sistemlerinin Karşılaştırılması, Tez çalışması, Danışman: Doç.Dr. Seyfettin Dalgıç
Trakya Üniversitesi 2013