Javascript, Jquery ve Ajax

4.2.7 JavaScript , JQuery ve AJAX

Java ile JavaScript oldukça fazla karıştırılmaktadır. Java, Sun firması tarafından Pascal ve Delphi dillerinden esinlenerek yazılmış bir programlama dilidir. Sonuçta işletim sistemlerinden bağımsız bir program elde edersiniz. Yani exe veya com uzantılı dosya oluşturur. Fakat JavaScript bu tür bir programlama dili değildir. Yorumlanması için bir tarayıcıya ihtiyaç duyar. Bu yüzden script dilidir. Html dosyasını içine gömülüdür. Sonuçta elinizde exe veya com uzantılı bir dosya yoktur. Javascript, Netscape firması tarafından C dilinden esinlenilerek yazılmıştır. Yazılma amacı HTML'nin sahip olmadığı bazı özelliklerin web sayfalarında kullanılmak istenmesidir. Ziyaretçi ile etkileşim gibi önemli unsurlarda HTML'nin eksiklerini tamamlayıcı unsurlara ihtiyaç duyulması sonucunda Netscape firması bu konuya ağırlık vererek JavaScript dilini internet ortamına kazandırmıştır.

Netscape ve Internet Explorer tarayıcılarının JavaScript kodundaki anlayışları farklıdır. Nedeni ise, Netscape JavaScript dilini hazırladığında Microsoft‘un bu dilin özelliklerini veya yazılım tarzını tam anlamıyla Internet Explorer'a eklemeyip kendi yazım kurallarını belirlemesidir. Bu yüzden JavaScript kodu yazarken bu iki tarayıcı özelliklerini de göz önünde bulundurmalıyız[23].

Aralık 1995 tarihinde, C dilinin tarayıcılara uyarlanmış hâli diyebileceğimiz JavaScript piyasaya sürüldü. Web sayfalarında dinamik içerik sağlamak ya da kullanıcıyla iletişim kurmak için kullanılmaktadır. Başlangıçta yalnız Netscape tarayıcıları üstünde çalışan JavaScript artık tüm yaygın ağ tarayıcıları tarafından desteklenmektedir[24].

HTML sayfaları statik sayfalardır. Kullanıcılarla etkileşim kurmazlar. Sadece içeriğin gösterilmesinden sorumludurlar. ASP, PHP gibi teknolojiler web sayfalarına dinamik özellik kazandırırlar. Sayfanın ziyaretçilerle etkileşim kurmasını sağlarlar. Bu kodlar sunucu bilgisayarlarda çalışırlar ve genelde veritabanına veri giriş çıkışı veya içerikle ilgili bazı hesaplamaların yapılması işlerinden sorumludurlar. HTML kodları ise tarayıcı tarafından yorumlanır ve çalıştırılır. JavaScript kodları ise HTML ile görüntülenen statik içerik öğelerine hareket kazandırır. JavaScript programının çalışması için sayfa üzerinde bir olayın gerçekleşmesi gerekir. JavaScript için olay denen şey sayfanın yüklenmesi, kullanıcının bir tuşa basması, fare işaretçisi ile önceden programla ilişkilendirilmiş bir resim ya da yazının üzerine gelmesi, o öğenin üzerine tıklaması gibi hareketlerdir. Beklenen olay gerçekleştiğinde program harekete geçer ve önceden belirtilmiş olan işlemleri gerçekleştirir.

JavaScript web sayfasına karmaşık işlemler, hesaplamalar yaptırtabilir. Bu hesapların sonuçlarını kullanıcıya gösterebilir ve ilgili verilerin veritabanına yazılabilmesi için sunucudaki programla ilişki kurabilir. JavaScript programları web tarayıcı üzerinde(ziyaretçinin bilgisayarında) çalıştığı için sunucu bilgisayarı üzerinde yük oluşturmaz. Bu sayede aynı zamanda birden çok kullanıcıya hizmet vermek zorunda olan sunucuların yükleri hafifler. JavaScript yazmak için herhangi bir metin editörü yeterlidir. Kodlar doğrudan HTML içine gömülebileceği gibi yarı bir “.js” uzantılı dosya oluşturulup web sayfasına bağlanarak kullanılabilir. Şekil 4.6’da HTML içine gömülmüş resim üzerine tıklandığında “Merhaba Dünya” uyarı mesajını veren JavaScript örnek kodu görülmektedir.

Şekil 4.6. JavaScript örnek kodu.

JQuery 2006 yılında John Resign tarafından duyurulun hem Javascript hem AJAX hem de efekt işlemlerine yardımcı olarak kullanılabilen bir kütüphanedir. John Resign ve ekibi tarafından gelişimi sürdürülmektedir.Açık kaynak bir kütüphane olmasından dolayı üzerine pek çok eklenti yazılmıştır. Hazır kütüphaneler nedir? Hazır kütüphaneler en basit mantıkla bizim uzun uzun foknsiyon yazarak yapabileceğimiz işlemler için gerek kod bloklarını hazırlayıp fonksiyon haline getirildikten sonra açık kaynak olarak piyasaya sunmaktır. Bu gün örneğin JQuery kütüphanesi sayesinde bir kaç satırla ajax işlemleri yapılabilmekte, normalde onlarca satır kod yazarak yapabileceğimiz efekt işlemleri bir/birkaç satırla yapılabilmektedir[25].

AJAX internet sayfalarında JavaScript ve XMLHttpRequest kullanımı ile etkileşimli uygulamalar yaratan tekniğin adıdır.Asynchronous JavaScript and XML sözcüklerinin kısaltması olan Ajax, etkileşimli web uygulamaları yaratmak için kullanılan bir web programlama tekniğidir. Temel amacı arka planda sunucuyla ufak miktarda veri değişimi sayesinde sayfayı daha hızlı güncelleyebilen web sayfaları yapmak, dolayısıyla kullanıcının istediği her anda bütün web sayfasını güncellemek derdinden kurtulmaktır[26].

Turgut ARSLAN
Uzaktan Eğitim ve Öğrenme Yönetim Sistemlerinin Karşılaştırılması, Tez çalışması, Danışman: Doç.Dr. Seyfettin Dalgıç
Trakya Üniversitesi 2013

Kaynaklar:

[23] Özbalcı, S., JavaScript Ders Notu.  Celal Bayar Üniversitesi,  Turgutlu Meslek Yüksekokulu Bilgisayar Teknolojisi ve Programlama Bölümü –Manisa (2003).
[24] http://tr.wikipedia.org/wiki/JavaScript (10 Mart 2012).
[25] http://bturk.nku.edu.tr (10 Mart 2012).
[26] http://tr.wikipedia.org/wiki/AJAX_(programlama) (15 Mart 2012).

Ücretsiz Javascript Jquery ve Ajax Eğitim Kitapları

Javascript-Jquery ve Ajax teknolojileri dinamik web sitelerinin ön yüz tasarımı için olmazsa olmaz programlardır. Javascrpt bir web sayfasını oluşturan elemanlara hareketlilik kazandıran, onları işlevsel kılan bir betik dilidir. Javascript olmadan sırf HTML ve CSS kullanılarak tasarlanan bir web sayfası, sadece içeriğin sunulduğu, kullanıcı ile etkileşimin olmadığı sabit bir ekran görüntüsünden ibarettir. Böyle bir web sayfasına bakmak dergi sayfalarını karıştırmaya benzer, sadece sayfaları çevirirsiniz, o kadar. Javascript ise sayfanıza can verir. Web sitelerinde sıklıkla gördüğünüz sliderlar, tıklayınca değişen hareketlenen öğeler hep javascript ile can kazanırlar.

jQuery ise bir javascript kütüphanesidir. Yani içinde hazır Javascript fonksiyonlarının olduğu kodlarla dolu bir dosyadır. jQuery'in yazılma amacı daha az kod yazarak daha güzel ve etkili tasarımlar yapmak, Front-end tasarımın ufkunu genişletmektir. Gerçekten de jQuery kullanarak javascriptte onlarca hatta yüzlerce satırda yaptığınız işlemleri çok daha az kodlama ile yapabilir, web sayfalarında çok daha etkili ve gerçekçi animasyonlar tasarlayabilirsiniz. Hatta bu animasyonlar kalite bakımından flash animasyonlarla yarışacak düzeyde olabilirler. jQuery ile yapabilecekleriniz hayal gücünüz ve programlama yeteneğinizle sınırılı. Ayrıca sonsuz sabrı da unutmamak gerkiyor. Çünkü iyi ve etkli bir kodlama yapmak; güzel işler çıkarmak sabır ister, emek ister. Bunu aklınızdan çıkarmayın.

...ve Ajax

Açılımı, Asynchronous JavaScript and XML, Türkçesi Eşzamansız JavaScript ve XML yine Javascriptten türetilmiş eşsiz bir şey.. Şey diyorum çünkü bu tam olarak bir programlama dili sayılmaz. Buna JavaScript ve XML'in beraber çalışmasından kurulmuş bir ortaklık diyebiliriz. Bir çeşit etkileşimli uygulama tekniği... Kullanım amacı web sayfası ile sunucudaki veritabanı arasında tüm sayfayı yenilemeden(refresh etmeden) veri transferini sağlamaktır. Ajax tekniği çoğunlukla açılır menülerde kullanılır. Mesela bir eticaret sitesinin sayfasında siz açlılır menüden(Dropdown list) bilgisayarı seçtiğinizde alt menülerde birden bilgisayarla ilgili alt seçeneklerin çıkması, sayfadaki öğelerin sayfa yenilenmeden filitrelenmesi gibi işlemler Ajax sayesinde yapılabilir.

Vesaire, vesaire vesaire... Web 2.0'ın olmazsa olmaz üç kavramı hakkında sayfalar dolusu şey söylenebilir. Piyasada bu konu ile ilgili yazılmış pekçok kaynak bulunmakta. Özellikle web sayfasının önyüz tasarımı(front-end design) ile ilgilenenlerin mutlaka az veya çok öğrenmesi gereken kavramlardır bunlar. Yarın birgün bir web sitesinde sırf önyüz tasarımcısı-grafiker olarak çalışmaya başlamış olsanız bile mutlaka işvereniniz sizden Javascrpt ya da jQuery ile uğraşmanızı gerektirecek bir iş isteyecektir. Bu durumda temel seviyede bile olsa bu kavramlar hakkında bilgi sahibi olmanız yararınıza olacaktır. Aşağıda indirme linkini paylaştığım sıkıştırılmış dosya içinde javascript,jQuery ve Ajax ile ilgili internetten derlediğim çoğunluğu Türkçe olan kaliteli kaynaklar e-kitap olarak bulunmakta. Ayrıca programlamayla ilk defa uğraşacaklar için de konu ile ilgili temel bilgilerin bulunduğu dokümanlar da var. Ben üzerime düşeni yaptım. Gerisi size kalmış. Linkteki dosyaları indirin ve çalışmaya başlayın. Kolay gelsin...

İndirme linki:

JavaScript jQuery ve Ajax Eğitim Kitapları İndir